با وجود گذشت بیش از یک‌سال از ورود ماده پان‌پراگ و توزیع آن به اشکال مختلف در بعضی از استان‌های کشور، همچنان هشدارها نسبت به توزیع آدامس‌های حاوی این ماده، چه از طرف کارشناسان وزارت بهداشت و چه از طرف مسئولان ستاد مبارزه با موادمخدر ادامه دارد.
به‌طوری که مدیرکل سلامت اجتماعی وزارت بهداشت هفته گذشته خواستار رسیدگی و نظارت دقیق نیروی انتظامی و اصناف بر توزیع و عرضه این قبیل محصولات شد و مسئول ستاد مبارزه با موادمخدر مازندران نیز نسبت به مصرف این ماده جدید هشدار داد.
پان کراک یک نوع ماده مخدر صنعتی شیمیایی است که به‌عنوان خوشبوکننده در دست برخی دستفروش‌ها دیده می‌شود. اگرچه هرچند وقت یکبار ورود موادمخدر با نام‌های جدید منجر به نگرانی مسئولان در وزارت بهداشت یا حتی ستاد مبارزه با موادمخدر می‌شود، ولی معضل اساسی دیگری که از نظر خیلی از کارشناسان نادیده گرفته شده این است که در کشور ما نسبت به مضرات مواد مخدر رایج هم اطلاع‌رسانی درستی صورت نمی‌گیرد و رسانه‌ها فقط منتظر اعلام اخبار جدید در حوزه اعتیاد هستند!
این در حالی است که به گفته کارشناسان، مواد جدیدی که هرچند وقت یکبار سر و صدا ایجاد می‌کنند در مقابل مواد مخدر رایج اهمیت ویژه‌ای ندارند و معضل اعتیاد را بیشتر به حاشیه می‌کشانند.
مخدری در کار نیست
« تا زمانی که مواد‌مخدری مثل کراک در بازار است، نیازی نیست که حتی ما با ماده‌ای مثل تریاک مبارزه کنیم، چون این اقدام به ضرر مردم است و آنها را به سمت ماده مخدر خطرناکتری مثل هروئین یا کراک می‌کشاند.»
دکتر محمد علی شهرکی، روانپزشک و مدیر اجرایی جمعیت مبارزه با اعتیاد آفتاب ضمن بیان این عبارات و در توضیح موادمخدر خطرناکتری که در حال فراموش شدن هستند، به همشهری می‌گوید: درست است که تریاک هم یک ماده مخدر است ولی دیگر با فرهنگ و بافت کشور ما از سال‌ها قبل عجین شده، پس مشکل اساسی ما با موادمخدر جدیدتر است که با ورودشان کاشت تریاک را متوقف کردند.
این روانپزشک معتقد است: پان‌پراگ یک ماده مخدر نیست، این ماده یک سال پیش در بعضی از شهرستان‌ها وارد بازار شد و حتی به‌صورت سنتی در جنوب شرقی کشورمان هم کشت می‌شد.
وی با بیان اینکه کارگاه‌های تولید‌کننده این ماده هم تنها به دلیل غیربهداشتی بودن جمع شدند نه به‌دلیل تولید یک ماده مخدر، توضیح می‌دهد: پان‌پراگ اصلا ماده مخدر نیست و حتی بر خلاف تصور خیلی از کارشناسان این ماده عوارض خاصی برای مصرف‌کننده ندارد و حداکثر عوارض آن یک سرگیجه عادی برای مصرف‌کننده است.
دکتر شهرکی در مورد نگرانی مسئولان نسبت به این ماده خاطرنشان می‌کند: این نگرانی شاید به این دلیل است که مسئولان هنوز شناخت کافی از این ماده و تاثیر آن روی مصرف‌کننده ندارند و می‌توان گفت که در جامعه ما در مورد ماده‌ای مثل پان‌پراگ فقط مبالغه می‌شود.
سهم ما؛ سوزنی در انبار کاه
اما به عقیده کارشناسان مهم‌ترین مشکل در جامعه و در بحث موادمخدر این است که از نظر پیشگیری و جلوگیری از گسترش موادمخدر هر روز پسرفت می‌کنیم.
مدیر اجرایی جمعیت مبارزه با اعتیاد آفتاب در این رابطه معتقد است: ما به جوان‌ها و خانواده‌ها در مورد خطرات مواد خطرناکی مثل هروئین و کراک آگاهی می‌دهیم در حالی که نمی‌دانیم اطلاعات ما در مقابل اطلاعات خود خانواده‌ها نسبت به این مواد، سوزنی است در انبار کاه.
این در حالی است که به گفته کارشناسان تا به حال هیچ ماده مخدر دیگری مثل کراک نتوانسته جوانان را تا این حد درگیر کند. همچنین به گفته کارشناسان اعتیاد در جامعه ما یک معضل مخفی است تا حدی که آمارهای رسمی که نسبت به تعداد معتادان اعلام می‌شوند یک دهم آمارهای اصلی هستند که هیچ وقت اعلام نمی‌شوند.
دکتر شهرکی با اشاره به اینکه در این شرایط علاوه بر خانواده‌ها که فرد معتاد را پنهان می‌کنند این خودسانسوری به رسانه‌ها و جامعه هم کشیده می‌شود، توضیح می‌دهد: درست مثل قضیه ایدز که هنوز هم رسانه‌ها جرات نکرده‌اند راه‌های پیشگیری از این بیماری را به‌طور کامل آموزش دهند، تبلیغات و هشدارها در زمینه ماده مخدری مثل کراک و نحوه آشنا کردن مردم با این ماده هم آنقدر ضعیف بوده که هنوز سؤال خیلی از مردم از پزشکان این است: آیا اصلا اعتیاد با این ماده قابل درمان است؟ آیا بدن فرد مبتلا کرم می‌گذارد؟
وی ادامه می‌دهد: مردم ما هنوز نمی‌دانند در میان معتادان به این ماده از هر 100 نفر یک نفر ممکن است به عوارض وخیم آن دچار شوند مثل کسانی که زخمی در بدن دارند یا معتاد تزریقی هستند. چون خیلی از این معتادها با ظاهر آراسته در جامعه حاضر می‌شوند و کسی از اعتیاد آنها باخبر نیست.
به عقیده این کارشناس در واقع می‌توان گفت که تبلیغات علیه ماده‌ای مثل کراک دروغ هستند و آنچه اصل است را نشان نمی‌دهند. با این حال اعتراض اصلی این کارشناس نسبت به سهل‌انگاری صدا و سیما در امر تبلیغات موادمخدر این است: تا به حال به چند نفر از کارشناسان وزارت بهداشت اجازه داده شده تا در مورد جزئیات ماده‌ای مثل کراک حرف بزنند؟
دکتر شهرکی خاطرنشان می‌کند: شاید پاسخ این سؤال برمی‌گردد به بی‌اطلاعی خود مسئولان نسبت به عوارض این ماده کشنده، با وجود اینکه ستاد مبارزه با موادمخدر قسمت اعظم بودجه خود را به صدا و سیما اختصاص می‌دهد تا در زمینه اعتیاد تبلیغ کنند، ولی در کنار آن شاهد هستیم که این اقدام صرفا با نشان دادن چند بازیگر تلویزیونی در نقش معتاد خلاصه می‌شود و هیچ بازخوردی هم در بین مردم وجود ندارد و در رسانه‌های ما، بیشتر از آنکه یک پزشک در مورد مسائل اعتیاد نظر کارشناسی دهد این مسئولیت به یک پلیس واگذار می‌شود.
در این میان به عقیده کارشناسان حتی اکثر کارشناسانی که با تجربیات چندین ساله در عرصه مبارزه با اعتیاد خدمت می‌کردند، هر چند وقت یک بار به راحتی کنار گذاشته می‌شوند و مدام کارشناسان با تجربیات کمتر وارد عرصه کارشناسی می‌شوند.
سیاست چیز دیگری است
اگرچه به حاشیه رفتن اعتیاد به‌عنوان یک معضل اصلی و پرداختن بیش از حد به موادی که شاید ضرر چندانی برای مصرف‌کننده نداشته باشد، عده‌ای از کارشناسان را نسبت به شیوع مخفی و بیش از حد موادمخدر اصلی نگران‌تر کرده، اما حتی وزارت بهداشت هم در امر تبلیغات علیه مواد مخدر سیاست روشنی ندارد.
دکتر شاهین شاد‌نیا، رئیس بخش مسمومین بیمارستان لقمان در این باره به همشهری می‌گوید: در جامعه ما در هر دوره‌ای یک ماده مخدر باب می‌شود الان هم عصر موادی مثل هروئین، کراک و اکستازی است، اما اینکه چرا فعلا سر و صداهای تبلیغاتی در مورد این مواد خطرناک کم‌رنگ شده و در مورد ماده‌ای مثل پان‌پراگ هشدار داده می‌شود به این دلیل است که اکثر مردم نسبت به چنین ماده جدیدی هرچند که یک ماده مخدر نیست و شاید خطرات جدی نداشته باشد آگاهی ندارند.
به گفته وی اولین بار در مورد قرص اکستازی هم همین‌طور بود و این‌طور وانمود می‌شد که این ماده خطر جدی ندارد ولی همین قرص در دراز مدت و در اثر کوتاهی وزارت بهداشت در امر تبلیغات به شدت جوانان را آلوده کرد.
او در مورد عوارض مصرف طولانی مدت ماده‌ای مثل پان‌پراگ معتقد است: این ماده هم در طولانی مدت در مصرف‌کننده وابستگی ایجاد می‌کند؛ هم وابستگی فیزیکی مثل سرگیجه، خواب‌آلودگی و کمبود انرژی و هم عوارض روانی مثل افسردگی‌های شدید. برای همین، اکنون سیاست وزارت بهداشت این است که بدون توجه به میزان وابستگی و خطرات هر ماده جدیدی در مورد آن ماده هشدارهای لازم را بدهد. چون مصرف طولانی مدت هر ماده‌ای در کل برای مصرف‌کننده مفید نیست و هیچ توجیهی از نظر پرعارضه بودن یا کم خطر بودن این مواد وجود ندارد.
